Fryderyk Chopin

     Niedawno obchodziliśmy kolejną (202) rocznicę urodzin Fryderyka Chopina największego kompozytora romantycznego Polaków, osobę, którą okrzyknięto geniuszem muzycznym i jednym z najważniejszych pianistów swoich czasów. Zwie się go często poetą fortepianu i rzeczywiście ten instrument był mu szczególnie bliski. Na nim dokonał swoich największych osiągnięć.

     Urodził się 22 lutego bądź 1 marca 1810 r. w Żelazowej Woli. Jego ojcem był Mikołaj Chopin, imigrant z Lotaryngi. Pracował we włościach państwa Skarbków jako nauczyciel, gdzie poznał Justynę Krzyżanowską, z którą zawarł związek małżeński. Rodzice Fryderyka wnet przenieśli się do Warszawy, gdzie powstawało Liceum Warszawskie, w którym Mikołaj miał uczyć j. francuskiego. Młody Fryderyk wzrastał w atmosferze sprzyjającej muzykowaniu. Jego matka jak i siostry uczyły się grać na pianinie i doszły w tej sztuce do biegłości. Legenda rodzinna głosiła jakoby mały Frycek, jak go wówczas nazywano, zaczynał płakać właśnie wówczas gdy matka grała na tym instrumencie. Początkowo sądzono, że młody Chopin wyrażał tym samym dezaprobatę dla gry matki do chwili, kiedy pewnego dnia dziecko samo zaciągnęło matkę do fortepianu by ta zaczęła grać.

     Rodzice Fryderyka byli nauczycielami i to dobrymi. Liceum Warszawskie uchodziło za najlepszą polską placówkę edukacyjną tamtych czasów. Jednak młody Fryderyk późno zaczął uczęszczać do niej i zaczął od razu od czwartej klasy. Mikołaj był zdania, że dziecko powinno jak najdłużej uczyć się w domu będąc wystawionym jedynie na dodatnie wpływy środowiska rodzinnego, a zaczynać przygodę ze szkołą dopiero od 13-14 roku życia. Należy przy tym nadmienić, że życie rodzinne u państwa Chopin cechowało się dużą dozą serdeczności względem wszystkich jej członków. Na słynnych “czwartkach” u Chopina częstymi gośćmi byli uczeni, literaci, malarze i muzycy . Niewątpliwie wątłe zdrowie, jakie cechowało Fryderyka, sprzyjało powzięciu takiej właśnie decyzji.

     Naukę muzyki geniusz rozpoczął pod okiem Wojciecha Żywnego w latach 1817-1822,a więc wtedy gdy Frycek miał zaledwie siedem lat. Kompozytor czeskiego pochodzenia szybko poznał się na młodym talencie, dając mu dużo swobody do twórczego rozwoju, dbając jedynie aby młodzieniec nie zszedł na bezdroża. Był to zasadniczy rys jego wychowania muzycznego utrzymujący się również u następnych mistrzów Fryderyka . Do wszystkich swoich nauczycieli był bardzo przywiązany, co wyraziło się w polonezie na fortepian, dedykowanemu W. Żywnemu z jednej strony, a z drugiej w kantacie skomponowanemu przez J. Elsnera na cześć swojego ucznia podczas jego wyjazdu z Polski.

     Młodego Fryderyka szybko dostrzegły salony i już w ósmym roku życia zaczął grywać na fortepianie na koncertach charytatywnych w Warszawie będąc wielkim odkryciem muzycznym tamtych lat. Warto dodać, że stało się to rok po wcześniejszym ukazaniu się drukiem poloneza kompozytora, nakładem drukarni kościoła Nawiedzenia NMP na Nowym Mieście. W styczniu 1818 r. w tomie X “Pamiętnika Warszawskiego” ukazała się pierwsza większa wzmianka o Chopinie opisująca go jako “prawdziwego geniusza muzycznego”, którego talenty “brak głośnych wiadomości ukrywa je przed publicznością”. Rzeczywiście talent Fryderyka rozbłysł w całej swojej okazałości dopiero poza granicami kraju. W Królestwie Polskim uczył się swojego rzemiosła i szlifował go przy każdej nadarzającej się okazji. Mistrzowie szczycili się nim ale ukradkiem aby nie zepsuć wschodzącej gwiazdy polskiej muzyki. Po ukończeniu Liceum Warszawskiego Fryderyk zaczął uczęszczać do Szkoły Głównej Muzyki będącej częścią Konserwatorium związanej z Uniwersytetem Warszawskim. Jego mistrzem stał się Józef Elsner. Od 1826 r. rozpoczyna wyjazdy zagraniczne. Pierwszym celem jego podróży stał się Berlin.

     Pierwszy znaczący sukces odniósł podczas swej obecności w Wiedniu. Jego wykonanie Wariacji B-dur i Ronda à la Krakowiak spotkało się ze spontanicznym i wielkim aplauzem wymagającej publiczności wiedeńskiej. Dobre przyjęcie kompozycji umożliwiło mu nawiązanie kontaktów z wydawcami: w kwietniu 1830 r. po raz pierwszy za granicą, wydano drukiem w Austrii, w oficynie Tobiasa Haslingera Wariacje op. 2.

     5 listopada 1830 r. opuścił na zawsze Polskę udając się przez Monachium i Stutgartt do Paryża. W Stuttgarcie dosięgła go wieść o upadku powstania listopadowego. Wywołało to w nim silne uczucia, na fali których nosił się nawet z powrotem do kraju. Ostatecznie jednak zdecydował się pozostać. Zamieszkał w małym mieszkaniu przy Boulevard Poissoinère. 26 lutego 1832 r. w salonie Pleyel przy 9 rue Cadet dał pierwszy z dziewiętnastu koncertów publicznych we Francji (na 18 lat pobytu). Organizował go Friedrich Wilhelm Kalkbrenner, pianista. Koncert oszołomił publiczność w tym obecnego na nim Franciszka Liszta. Krytyk Francois Fetis zapowiadał, że Chopin odrodzi muzykę fortepianową. Następnego dnia wydawcy przysłali propozycję kupna utworów. Chopin zaczął prowadzić życie wirtuoza, komponując utwory, które szybko stawały się modne na salonach. Przyjaźnił się z wieloma wybitnymi muzykami , był zapraszany na prywatne występy nie jako muzyk ale jako gość, nawet na sam dwór. Szybko przeprowadził się na Chausseé d’Antin, modnej dzielnicy Paryża. Przyjaciele nazwali jego mieszkanie Olimpem ze względu na dającą się tam usłyszeć boską muzykę. Jednak ze względu na pogłębiające się trudności finansowe Fryderyk zaczął dawać więcej lekcji na fortepianie. Miał bardzo dużo propozycji. Oprócz tego próbował uregulować swoje życie osobiste. W 1836 r. zaręczył się z Marią Wodzińską, uzdolnioną muzycznie i malarsko osobą. Ostatecznie jednak rodzina sprzeciwiła się związkowi mając na uwadze wątłe zdrowie kompozytora. Od tego bowiem roku coraz bardziej podupada na zdrowiu. Zdiagnozowano u niego gruźlicę, śmiertelną i nieuleczalną podówczas chorobę, z którą zmagał się do końca swojego życia.

W takim stanie spotkał Georges Sand, francuską pisarkę o 6 lat starszą od niego, która była towarzyszką jego życia przez kolejnych 9 lat począwszy od 1837 r. Ta doświadczona kobieta dominowała w związku z nim. W dziennikach Sand opowiadała, że żyła z nim jak w klasztornym celibacie, a ponadto określiła się jako jego druga matka . Udali się wspólnie w podróż na Majorkę do Valldemosa, gdzie stan zdrowia Chopina znacznie się pogorszył. W 1839 r. wrócili do Francji. Mieszkał w Nohant, posiadłości Georges Sand, gdzie jego zdrowie przejściowo poprawiło się. Pojawił się wtedy znany rzeźbiarz Auguste Clésinger, który poślubił Solange - córkę Sand - wbrew woli matki. Podczas kłótni, w której Fryderyk stanął po stronie Solange, kochankowie rozstali się. Choroba Chopina nasilała się. Powstały wówczas najpiękniejsze z jego nokturnów i mazurków.

     Po rozstaniu z Sand Chopin popadł w głębokie przygnębienie co przyspieszyło jego śmierć. Nie skomponował już żadnego znaczącego utworu. Po wybuchu rewolucji w Paryżu w 1848 r. wyjechał do Anglii i Szkocji. Organizatorem i sponsorem pobytu była jego uczennica Jane Stirling zwana “wdową po Chopinie”. Obdarowała miłością kompozytora, a nawet zaproponowała mu małżeństwo. Fryderyk jednak nie odwzajemniał jej uczuć. Z listów Chopina wiadomo, że czułość i opiekuńczość Jane działały mu na nerwy. Po powrocie ze Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii do Paryża stan zdrowia Fryderyka nie polepszył się. 3 września 1848 r. zmarł homeopata Jean Jacques Molin, jeden z niewielu lekarzy, którzy potrafili pomóc artyście. Coraz rzadziej udzielał lekcji, które ograniczał, ze względów zdrowotnych, do uczniów najbardziej zaawansowanych. Lekarze, którzy się nim zajmowali orzekli, że musi opuścić Paryż ze względu na kurz, upał, zbliżającą się do miasta epidemię cholery oraz spodziewane zamieszki w związku z wyborami. Przyjaciele znaleźli mu mieszkanie w Chaillot, gdzie wprowadził się na początku czerwca 1849 r. Mieszkanie było drogie więc w tajemnicy przed Chopinem połowę czynszu opłacała Obrieskow. Pięć okien jakie znajdowały się w apartamencie dawało widok na Tuileries, Izbę Deputowanych, wieże kościoła St. Germain l’Auxerrois, Notre-Dame, Panteon, St. Sulpice i kopułę kościoła Inwalidów. Fryderk zmarł w otoczeniu bliskich mu osób ok. 2 w nocy 17 października 1849 r., a na świadectwie zgonu lekarz wypisał gruźlicę. Koszty pogrzebu i nagrobka pokryła Jane Stirling. Ciało artysty umieszczono na cmentarzu Pérre-Lachaise w Paryżu . Licznemu konduktowi pogrzebowemu przewodniczył Adam Jerzy Czartoryski, a pożegnały go dźwięki Requiem Mozarta oraz Marszu Żałobnego autorstwa samego Fryderyka. Jane Stirling opłaciła powrót do Warszawy siostry Chopina Ludwiki, która przewiozła do kraju serce kompozytora. Spoczęło ono Bazylice Św. Krzyża na ul. Krakowskie Przedmieście.

    Oryginalna twórczość Chopina wywarła pewien wpływ na Richarda Wagnera, a jego miniatury inspirowały dodatkowo R. Schumanna i F. Liszta. 
     Przede wszystkim jednak był on pierwszym wybitnym twórcą tzw. szkól narodowych w muzyce romantycznej. Przykład Chopina zachęcił E. Griega do podobnego wykorzystania norweskiego folkloru. 
     Z entuzjazmem na temat muzyki Chopina wypowiadali się w Rosji kompozytorzy tzw. Potężnej Gromadki. 
     We Francji był wzorem dla takich kompozytorów jak G. Fáury, C. Debussy i M. Ravel. 
     Zdaniem niemieckiego muzykologa Alfreda Einsteina znaczenie muzyki Chopina było wyjątkowe . 

     Chopin jest do dziś uważany za największego polskiego kompozytora. Rola jego muzyki zdecydowanie wykraczała poza samą muzykę. Wielu jego współczesnych podkreślało patriotyczną ich wymowę oraz fakt, że jest synonimem polskości. Jest dziś stale obecny zarówno w kulturze wysokiej jak i masowej.

• od 1927 r.w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny, najstarszy na świecie monograficzny konkurs muzyczny, 
• obecnie odbywają się festiwale muzyki chopinowskiej w Valldemossie, Dusznikach, Paryżu, Gandawie i innych miastach świata, 
• od 1995 r. wręczane są Nagrody Akademii Fonograficznej tzw. Fryderyki aczkolwiek przyznawanie ich, ze względu na złą kondycję polskiego przemysłu fonograficznego, wstrzymano od 2006, ○ w 1983 r. na pierwsze miejsca list przebojów na całym świecie weszła piosenka I like Chopin włoskiego piosenkarza Paula Mazzoliniego (Gazebo), 
• wielką popularnością muzyka Chopina cieszy się w Japonii, czego wyrazem było wydanie gry na konsole w 2007 r. pt. Eternal Sonata opowiadającej o Fryderyku Chopinie, który na trzy godziny przed śmiercią trafia do bajkowego świata, gdzie wraz z przyjaciółmi szuka leku na swoją chorobę. W grze przewijają się motywy gry Chopina w wykonaniu rosyjskiego pianisty Stanisława Bunina, 
• nakręcono wiele filmów o Fryderyku Chopinie, w których często wiodącym wątkiem był jego związek z Georges Sand. Ostatnim był film Chopin. Pragnienie miłości z 2002 r. w reż. Jerzego Antczaka z Piotrem Adamczykiem w roli głównej. 
• W 2010 r. obchodzono w Warszawie rok chopinowski, w ramach którego światowe sławy zagrały wiele utworów polskiego kompozytora,

 Grzegorz Wysokiński